Czerniak jest bardzo agresywnym nowotworem, ale wykryty odpowiednio wcześnie daje się skutecznie leczyć. Dowiedz się czym jest czerniak, jak go rozpoznać i jakie wdrożyć działania profilaktyczne, by nie dopuścić do jego rozwoju.
Czerniak jest złośliwym nowotworem wywodzącym się z melanocytów. Choć najczęściej kojarzymy go z nowotworem skóry, może powstawać także w: spojówkach [J.K1] oka i gałce ocznej, okolicach anogenitalnych, błonach śluzowych nosogardła, krtani, zatok i żołądka.
Mimo iż czerniak należy do rzadkich nowotworów i jest odpowiedzialny za ok. 1-2% wszystkich zachorowań na nowotwory, to jednak stanowi duży problem epidemiologiczny. Zapadalność wzrasta corocznie o ok. 5%, a choroba charakteryzuje się wysoką śmiertelnością. Trzeba jednak zaznaczyć, że rokowania dla pacjentów, u których czerniak został wcześnie wykryty są bardzo dobre. W wczesnym stadium czerniaka o grubości do 0,8 mm współczynnik przeżyć 5-letnich jest bliski 100%, pod warunkiem wczesnego wykrycia i wdrożonego odpowiedniego postępowania. Najważniejsza jednak jest profilaktyka.
Kto jest zagrożony czerniakiem?
Polska jest krajem, w którym panuje średnio-niska zachorowalność na czerniaka, jednak liczba przypadków powoli, lecz nieustannie rośnie. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w 2002 roku odnotowano 1831 nowych zachorowań, ale już w 2013 roku było to 2900 nowych przypadków. Chociaż wskaźnik ten rośnie, to na szczęście zmniejsza się wskaźnik śmiertelności, ze względu na lepszą świadomość społeczeństwa, wczesne wykrywanie oraz nowe możliwości leczenia.
Do czynników ryzyka należy zaliczyć:
- Jasny fenotyp skóry – narażone na rozwój czerniaka skóry są przede wszystkim osoby rasy białej, z jasną karnacją, włosami blond lub rudymi, niebieskimi oczami, piegami i wysoką skłonnością do oparzeń słonecznych.
- Wiek i płeć – nieco bardziej podatne na ryzyko rozwoju czerniaka są panie. Śmiertelność z powodu czerniaka wzrasta wraz z wiekiem i największa jest po 65. roku życia.
- Nadmierna ekspozycja na słońce i promieniowanie UV – zarówno to naturalne, jak i sztuczne. Uważa się, że to właśnie nadmierne opalanie, a także kumulacyjna ekspozycja na słońce są najistotniejszym czynnikiem ryzyka czerniaka.
- Skłonności genetyczne – jeżeli w rodzinie występowały nowotwory wśród blisko spokrewnionych osób, ryzyko zachorowania jest większe.
- Liczne znamiona barwnikowe, czyli „pieprzyki”, a także występowanie znamion atypowych i wrodzonych.
Jak rozpoznać czerniaka?
Najważniejszym elementem profilaktyki jest wczesne wykrycie, co gwarantują tylko specjalne badania wykonywane przez lekarza. Na podstawie obserwacji zmian barwnikowych można jednak dopatrzyć się pewnych sygnałów ostrzegawczych, sugerujących, że znamię może mieć charakter nowotworowy. Niepokój powinny budzić przede wszystkim zmiany wyglądu istniejących już znamion i pieprzyków, zwłaszcza jeżeli doszło do:
- zgrubienia
- zaczerwienienia wokół znamienia
- krwawienia
- powiększenia
- zmiany zabarwienia
- deformacji kształtu
Zmiany w obrębie pieprzyków można wykryć stosując się do algorytmu ABCDE określającego cechy, na które należy zwrócić uwagę przy obserwacji znamion.
- Asymetria (Assymetry) – zmiana kształtu znamienia, czerniak jest asymetryczny w przeciwieństwie do zmian łagodnych, które zazwyczaj są owalne lub okrągłe.
- Brzegi (Border) – nierówne, postrzępione, łuskowate lub karbowane brzegi mogą sugerować czerniaka.
- Kolor (Color) – zmiana zabarwienia, zwłaszcza nierównomierna, różne odcienie brązu, beżu, czerni, czerwonego lub niebieskiego mogą świadczyć o chorobie.
- Średnica (Diameter) – zmiany większe niż 6 mm powinny wzbudzić niepokój, ale zdarzają się również mniejsze, dlatego jeżeli masz wrażenie, że pieprzyk zmienił rozmiar, warto to skonsultować z lekarzem.
- Ewolucja (Evolving) – każda zmiana zachodząca w czasie w obrębie znamion barwnikowych, powinna być powodem do wykonania badań.
Dermatoskopia – podstawowe badanie w diagnostyce czerniaka skóry
Jeżeli zaobserwowałeś lub zaobserwowałaś u siebie niepokojące zmiany skórne lub znajdujesz się w grupie ryzyka i chcesz sprawdzić, czy znamiona barwnikowe na Twojej skórze są niebezpieczne, warto poddać się podstawowemu badaniu w kierunku wykrycia czerniaka. Jest to dermatoskopia, którą wykonujemy w gabinecie chirurgicznym Vitabene w Warszawie. Badanie to przeprowadza lekarz za pomocą urządzenia przypominającego mikroskop, pozwalającego na dokładne obejrzenie zmian skórnych. Jest to szybkie, nieinwazyjne i całkowicie bezpieczne badanie, na podstawie którego można podjąć kolejne kroki, jeżeli zmiana okaże się podejrzana.
Profilaktyczne wycięcie znamion barwnikowych
W przypadku zauważenia niepokojących zmian w badaniu dermatoskopem, które mają szansę ulec nowotworzeniu lub w przypadku gdy znamion[J.K2] jest dużo i mają spore rozmiary, warto rozważyć profilaktyczne wycięcie owych znamion. To samo dotyczy pieprzyków znajdujących się w miejscach trudnych do obserwacji np. pod włosami. Wycięcie znamion jest prostym zabiegiem chirurgicznym i wykonasz je w gabinecie Vitabene, by zyskać spokój i nie martwić się, czy dany pieprzyk jest niebezpieczny, czy też nie.
Mam liczne znamiona, czy opalanie na słońcu jest dla mnie bezpieczne?
Posiadanie wielu pieprzyków oraz innych znamion barwnikowych wiąże się z podwyższonym ryzykiem zachorowania na czerniaka. Nie oznacza to jednak, że do takiej sytuacji musi dojść – jest to jedynie ryzyko. W związku z tym, pod warunkiem zachowania środków ostrożności: stosowania kremów z filtrem UV, nieopalania się w okresie największej intensywności promieniowania słonecznego oraz nie nadużywania solariów, opalanie jest bezpieczne, a nawet wskazane, gdyż pod wpływem promieniowania UV-B wytwarzana jest w organizmie witamina D. Należy to jednak robić z umiarem, a w razie zaobserwowania niepokojących zmian w obrębie znamion barwnikowych – udać się do lekarza na konsultację.
Czerniak jest groźnym nowotworem, jednak dzięki skutecznej profilaktyce oraz szybkiej reakcji w przypadku zauważenia zmian, można go bardzo skutecznie leczyć. Samoobserwacja, dermatoskopia oraz profilaktyczne wycięcie niepokojących znamion, to najważniejsze działania prewencyjne, do których serdecznie zachęcamy.
http://www.czytelniamedyczna.pl/444,czerniak-epidemiologia-etiopatogeneza-i-rokowanie.html