Jakie są przyczyny powstawania tłuszczaków?

Tłuszczaki, choć są to łagodne guzy, mogą budzić niepokój ze względu na ich wygląd oraz nieprzyjemne dolegliwości, jakie u niektórych pacjentów wywołują. Warto zaznaczyć na wstępie, że tłuszczaki pojawić się mogą niemal na każdej części ciała, najczęściej w tkance podskórnej. Dobra wiadomość jest taka, że rzadko przekształcają się one w nowotwory złośliwe. Mimo to ich obecność bywa źródłem dyskomfortu, zarówno fizycznego, jak i estetycznego. Co więcej, przyczyny ich powstawania wciąż nie są do końca jasne. Jakie są więc główne czynniki ryzyka, objawy oraz dostępne metody leczenia tłuszczaków? Na wszystkie te pytania odpowiemy w poniższym tekście. 

Jakie są rodzaje tłuszczaków?

Tłuszczak (łac. lipoma) to łagodny nowotwór zbudowany z komórek tłuszczowych, który rozwija się w tkance podskórnej. Występuje on w różnych formach, zarówno pojedynczo, jak i w formie licznych guzów tłuszczowych. Jakie wyróżniamy w medycynie rodzaje tłuszczaków:

• Tłuszczak klasyczny – jest to najpowszechniejszy rodzaj tłuszczaka, charakteryzujący się strukturą zbudowaną z komórek tłuszczowych, które otoczone są torebką łącznotkankową. Jest on najczęściej zlokalizowany w tkance podskórnej, ale może występować również głębiej, np. w mięśniach.
• Tłuszczak wielopostaciowy – rzadsza postać tłuszczaka, która charakteryzuje się bardziej złożoną strukturą komórkową. Może zawierać elementy tkanki mięśniowej, co sprawia, że jest trudniejszy do rozpoznania i leczenia.
• Tłuszczak z komórek wrzecionowatych – rzadko występujący rodzaj tłuszczaka, zbudowany z wrzecionowatych komórek, które mogą dawać nieco inne objawy niż tłuszczaki klasyczne. Tego typu tłuszczak występuje najczęściej w tkankach miękkich i bywa trudniejszy do diagnozowania.
• Tłuszczak miękkotkankowy – jak sama nazwa wskazuje, tłuszczak ten pojawia się w miękkich tkankach ciała, takich jak mięśnie, ścięgna czy tkanka łączna. Z uwagi na swoją lokalizację, tłuszczaki tego typu mogą powodować dodatkowe dolegliwości, takie jak ból i ograniczona ruchomość w okolicach stawów.

Choć tłuszczaki są zazwyczaj łagodnymi guzami nie możemy zapominać, że –                 w rzadkich przypadkach mogą przekształcać się w nowotwory złośliwe, znane jako tłuszczakomięsaki. Z tego względu konieczne jest błyskawiczne zgłoszenie zmian w ciele i kompleksowa diagnostyka. Najważniejsze, aby każdy guz, który wykazuje szybki wzrost, został skonsultowany z lekarzem. Specjalista zbada dokładnie każdego guza i zleci badanie histopatologiczne.

Jakie są przyczyny powstawania tłuszczaków?

Przyczyny powstawania tłuszczaków pozostają zagadką dla naukowców i lekarzy. Zazwyczaj pojawiają się spontanicznie i bez konkretnej przyczyny. Możemy jednak wymienić czynniki ryzyka takie jak:

• Predyspozycje genetyczne – niektóre osoby mogą mieć dziedziczne skłonności do rozwoju tłuszczaków. Przykładem jest zespół Gardnera, który wiąże się z licznymi nowotworami, w tym tłuszczakami. Choroba ta ma charakter dziedziczny i znacząco zwiększa ryzyko powstawania tych zmian.
• Nieprawidłowości w metabolizmie tłuszczów – zaburzenia metaboliczne związane z przemianą materii, zwłaszcza w obrębie tkanki tłuszczowej, mogą przyczyniać się do powstawania tłuszczaków. Komórki tłuszczowe zaczynają się niekontrolowanie dzielić, co prowadzi do tworzenia się guza.
• Urazy mechaniczne – w niektórych przypadkach tłuszczaki mogą rozwijać się w miejscach, które wcześniej uległy urazom lub stłuczeniom. Chociaż bezpośredni związek pomiędzy urazem a powstaniem tłuszczaka nie został jednoznacznie potwierdzony, teoria ta jest brana pod uwagę w procesie diagnozowania tłuszczaków.
• Zaburzenia hormonalne – szczególnie zmiany hormonalne związane z wiekiem mogą wpływać na rozwój tłuszczaków. Osoby w średnim wieku są bardziej podatne na rozwój tych guzów, co może sugerować związek z gospodarką hormonalną.
• Choroby łącznotkankowe – niektóre choroby, zwłaszcza te dotyczące tkanki łącznej, mogą zwiększać ryzyko rozwoju tłuszczaków. Tkanka łączna stanowi swego rodzaju rusztowanie dla komórek tłuszczowych, dlatego jej nieprawidłowe funkcjonowanie może sprzyjać powstawaniu tłuszczaków.

O przyczynach powstawania tłuszczaków mówiliśmy już w naszych wcześniejszych publikacji. W celu pogłębienia tematu zachęcamy do przeczytania tekstu: Z czego biorą się tłuszczaki?

Objawy tłuszczaka

Tłuszczaki są miękkimi guzami, które znajdują się tuż pod skórą, w tkance podskórnej. Mogą przyjmować różne rozmiary – od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Tłuszczaki rosną powoli, co sprawia, że przez długi czas mogą pozostać niezauważone. Typowe objawy tłuszczaka to:

• Miękkość i ruchomość – tłuszczaki są guzkami o miękkiej konsystencji, które łatwo przesuwają się pod skórą. Nie są przytwierdzone do głębszych struktur, co jest charakterystyczne dla tego typu guzów.
• Typowa lokalizacja – najczęściej tłuszczaki pojawiają się na szyi, ramionach, plecach, udach i w okolicach tułowia. Mogą jednak pojawić się także w innych miejscach, takich jak twarz czy kończyny.
• Wpływ na wygląd zewnętrzny – w przypadku dużych tłuszczaków, zwłaszcza zlokalizowanych w widocznych miejscach, takich jak twarz, mogą one powodować defekty kosmetyczne, które stają się źródłem dyskomfortu psychicznego.

Łagodne tłuszczaki vs. nowotwór złośliwy. Kiedy powinno nam się zapalić “czerwone światło”?

Tłuszczaki, jak już wspomnieliśmy wcześniej, zazwyczaj przyjmują łagodną, bezbolesną formę. Tym bardziej każde odchylenie od tej normy powinno być sprawdzone. Każdy guz, który rośnie szybko, zmienia kształt, kolor lub staje się bolesny, powinien zostać poddany dokładnym badaniom, w tym badaniu histopatologicznemu, aby wykluczyć nowotwór złośliwy, taki jak tłuszczakomięsak.

Jak przebiega diagnozowanie tłuszczaków?

Przyjrzyjmy się teraz bliżej samej diagnostyce. Diagnoza tłuszczaka rozpoczyna się zazwyczaj od badania fizykalnego, podczas którego lekarz ocenia wielkość, kształt i konsystencję guza. Tłuszczaki są najczęściej łatwe do rozpoznania ze względu na charakterystyczne cechy kliniczne, takie jak miękka konsystencja, ruchomość i bezbolesność.

W celu potwierdzenia diagnozy lub wykluczenia innych guzów lekarz może zalecić dodatkowe badania:

• Ultrasonografia (USG) – USG to badanie nieinwazyjne, które pozwala na dokładną ocenę struktury guza. Wykorzystuje fale dźwiękowe do tworzenia obrazu tkanek w ciele, co pozwala lekarzowi zobaczyć, jak głęboko guz jest zlokalizowany i jakie są jego granice. W przypadku tłuszczaków USG najczęściej wykazuje obraz jednorodnego guza w tkance podskórnej, co jest typowe dla tłuszczaków łagodnych. USG jest często wystarczające, aby postawić ostateczną diagnozę w przypadku tłuszczaków powierzchownych.
• Tomografia komputerowa (TK) – TK to bardziej zaawansowane badanie obrazowe, które pozwala na uzyskanie trójwymiarowych obrazów tkanek ciała. TK jest szczególnie przydatne w przypadkach, gdy tłuszczak znajduje się głębiej w ciele, np. w mięśniach lub w pobliżu narządów wewnętrznych, gdzie trudno jest ocenić jego dokładną wielkość i zasięg za pomocą badania fizykalnego. Tomografia komputerowa umożliwia lekarzowi dokładne określenie struktury guza, jego lokalizacji i relacji do otaczających tkanek. Tłuszczaki na TK zazwyczaj mają niską gęstość, co odróżnia je od tkanek miękkich, takich jak mięśnie.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – MRI to kolejne zaawansowane badanie obrazowe, które pozwala na dokładną ocenę tkanek miękkich. Wykorzystuje ono silne pole magnetyczne i fale radiowe do tworzenia szczegółowych obrazów ciała. MRI jest szczególnie przydatne w diagnozowaniu tłuszczaków zlokalizowanych w trudno dostępnych miejscach, takich jak jamy ciała lub w głębszych warstwach mięśni. MRI pozwala lekarzowi nie tylko ocenić rozmiar i kształt guza, ale także zobaczyć, z jakich tkanek jest on zbudowany. Tłuszczaki na MRI mają charakterystyczny sygnał, który pozwala na ich odróżnienie od innych rodzajów guzów, co czyni to badanie niezwykle cennym narzędziem diagnostycznym.
• Biopsja – w przypadku wątpliwości co do charakteru guza, zwłaszcza gdy tłuszczak rośnie szybko, zmienia kształt lub występują inne nietypowe objawy, lekarz może zalecić wykonanie biopsji. Biopsja polega na pobraniu niewielkiej próbki tkanki guza do dalszych badań laboratoryjnych. Najczęściej przeprowadza się biopsję cienkoigłową, która jest szybka i mało inwazyjna. Pobrana próbka jest następnie badana pod mikroskopem w celu oceny, czy komórki guza są łagodne, czy też istnieją jakiekolwiek zmiany nowotworowe, które mogą sugerować nowotwór złośliwy, np. tłuszczakomięsak.

1. Badanie histopatologiczne – w przypadku usunięcia guza, próbka tkanki zostaje przesłana do badania histopatologicznego. Jest to kluczowe badanie, które pozwala na dokładną ocenę struktury guza i potwierdzenie, czy jest to tłuszczak, czy może inny typ nowotworu. Badanie histopatologiczne pozwala również ocenić, czy guz został usunięty w całości, co ma znaczenie w zapobieganiu jego nawrotom.

Słowem podsumowania. Profilaktyka kluczem do zdrowia i komfortu pacjenta!

Warto pamiętać. Profilaktyka jest najważniejsza – również w przypadku tłuszczaków! W większości przypadków nie stanowią one bezpośredniego zagrożenia zdrowia, jednak  regularna kontrola jest niezbędna. Zwłaszcza jeśli guz szybko rośnie, zmienia kształt lub powoduje dyskomfort. W takich sytuacjach konieczna jest dokładna diagnostyka, w tym badania obrazowe oraz biopsja, aby wykluczyć możliwość nowotworu złośliwego. Wczesne rozpoznanie i monitorowanie zmian pozwala na odpowiednie leczenie, minimalizując ryzyko powikłań i zapewniając bezpieczeństwo pacjenta.

Źródła:

Co to są tłuszczaki? Przyczyny powstawania i sposoby leczenia tłuszczaków

Tłuszczak – objawy, leczenie i przyczyny. Usuwanie tłuszczaków

Lipoma – Cleveland Clinic

Lipoma – Mayo Clinic