Nasza skóra zbudowana jest z kilku warstw, które mają swoje ściśle określone funkcje. Jeśli dojdzie do jakiegokolwiek zaburzenia w jej obszarze, może to doprowadzić do powstania chwilowej lub stałej zmiany skórnej. Tak właśnie tworzy się kaszak – jedna z najczęściej występujących anomalii skórnych.
Co to jest kaszak?
Kaszak to inaczej torbiel łojowa powstająca na skórze w wyniku zamknięcia kanalika łojowego w obrębie wierzchniej warstwy naskórka. Gruczoł łojowy może zamknąć się z kilku powodów, w tym poprzez zapalenie mieszka włosowego, czy też nagromadzenia zanieczyszczeń. Dlatego też kaszaki dzielimy na dwa rodzaje – tricholemmalne (obejmujące mieszek włosowy) i epidermalne, czyli naskórkowe.
Zwykle kaszaki objawiają się jako liczne cysty (steatocystoma multiplex), rzadziej jako samotna torbiel (steatocystoma simplex). Zazwyczaj pojawiają się u pacjentów już w okresie dojrzewania – w drugiej, trzeciej lub czwartej dekadzie życia. Pacjent może mieć tendencje do powstawania kaszaków, ponieważ jest to zmiana, którą można odziedziczyć genetycznie w sposób autosomalnie dominujący (wystarczy dziedziczenie genu już od jednego z rodziców).
Jak wygląda kaszak?
Kaszaki najczęściej przybierają cielistą barwę naszej skóry, podobnie jak tłuszczak. Czasem mogą być one koloru żółtego lub zmieniać się przez np. stan zapalny, co szerzej opiszemy w kolejnych częściach naszego wpisu na ten temat. Kaszaki mają średnicę od 2 do 4 milimetrów i stanowią miękki, niekiedy owłosiony guzek. Znajdują się one pod powierzchnią skóry i mogą przemieszczać się w niewielkim stopniu pod wpływem nacisku. Jak już wcześniej wspominaliśmy, kaszaki zazwyczaj występują w grupie – rzadziej zdarza się, że pacjent posiada jedną tego typu zmianę skórną.
Specjaliści diagnozują kaszaki podczas standardowego badania fizykalnego. Jeśli torbiel jest nietypowa lub w jej obrębie zauważalny jest stan zapalny, lekarz może zlecić dodatkowe badania, aby wykluczyć możliwe inne zaburzenia, w tym np. nowotwór. Badania te są także koniecznie, jeśli pacjent zdecyduje się usuwać chirurgicznie kaszaki. Podstawą diagnostyczną w tym przypadku jest badanie dermatoskopowe (pod szkłem powiększającym), USG, a nawet tomografia komputerowa – podczas niej chirurg może wykryć ewentualne nietypowe cechy i znaleźć najlepszą metodę na zabieg chirurgiczny. Może być także potrzebna biopsja punktowa, która polega na usunięciu niewielkiej ilości tkanki z kaszaka w celu zbadania jej pod kątem oznak raka.
Gdzie pojawiają się kaszaki?
Torbiele łojowe, czyli kaszaki najczęściej występują na twarzy, szyi lub na tułowiu. Zdarza się także kaszak na głowie, co może być szczególnie uciążliwe dla pacjenta. Zmiana może być widoczna, a nawet uniemożliwiać komfortowy wybór i noszenie nakrycia głowy, co jest kluczowe w sezonie letnim, by chronić wrażliwą skórę głowy przed promieniami słonecznymi. Kaszaki mogą pojawić się także w obrębie warg sromowych, wzgórka łonowego lub moszny. Rzadziej tworzą się na kończynach – ramionach, czy też nogach.
Czy kaszak jest niebezpieczny?
Kaszaki są powszechnymi, nienowotworowymi cystami skóry. Szacuje się, że ten problem może dotyczyć od 5 do 10 proc. społeczeństwa. To nietypowe „narośla” zawierające płynną lub półpłynną masę – sebum natłuszczające, które na powierzchni skóry chroni ją przed czynnikami zewnętrznymi, w tym wysuszeniem. Kaszaki rosną powoli i nie zagrażają naszemu zdrowiu, jednak powinno się je kontrolować – jeśli znacznie zmieniają swój wygląd, szybko rosną lub po prostu znajdują się w niekomfortowym dla nas miejscu – warto je usunąć, a sam zabieg chirurgiczny przeprowadzać u sprawdzonego i doświadczonego specjalisty.
Dodatkowo należy wiedzieć, że treść kaszaka ze względu na to, w jaki sposób powstaje (łój, czyli sebum gromadzi się wewnątrz zamkniętego gruczołu) tworzy serowaty, półpłynny materiał wypełniający torbiel, mającą charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Można go wyczuć w momencie nacięcia kaszaka, które zawsze powinno być wykonywane przez doświadczonego lekarza chirurga. Nie zaleca się usuwanie kaszaka samodzielnie lub w gabinecie kosmetycznym – takie postępowanie może doprowadzać do trudnego do wyleczenia powikłania.
Powikłania kaszaka i zropiały kaszak – co robić?
W pełni rozwinięty kaszak to zmiana, która zazwyczaj nie znika samodzielnie – tylko niewielkie kaszaki, w obrębie do kilku milimetrów mogą same się wchłonąć. Pęknięcie dojrzałej torbieli łojowej jest bardzo rzadkie. Może jednak do tego dojść np. w wyniku urazu mechanicznego lub uderzenia – wtedy należy jak najszybciej udać się do specjalisty, by wykluczyć ewentualne zakażenie.
Powikłania tego rodzaju torbieli, w tym zropiały kaszak najczęściej jest spowodowany próbą jego usunięcia – wyciskania lub nacinania go w domowych warunkach. Jest to powszechna i bardzo niebezpieczna metoda doprowadzająca do stopniowo powiększającego się, przewlekłego nadkażania i stanu zapalnego. Przerwanie ciągłości skóry doprowadza do otwarcia drogi bakteriom, których niełatwo jest się potem pozbyć, a rana może przez dłuższy czas się nie goić. Niekiedy w miejscu tym tworzy się jeszcze większy, bardziej uciążliwy dla pacjenta guz wielkości nawet kilku centymetrów. Warto także wspomnieć, że nie da się usunąć lub zmniejszyć powierzchni kaszaka okładami – materiał znajdujący się w torbieli to sebum, którego nie można rozpuścić.
Stan zapalny kaszaka – czy można mu zapobiec?
Stan zapalny kaszaka nie powstaje w sposób samoistny – zazwyczaj przyczynia się do tego uraz skórny, nieprawidłowa higiena tej okolicy bądź wspomniana wcześniej nieumiejętna próba jego usunięcia. Jeśli zauważymy, że naskórek wokół zmiany jest znacznie zaczerwieniony, kaszak zmienił swoją barwę lub jest zaropiały, należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Kaszaki, a prawidłowe postępowanie terapeutyczne
Jedyną właściwą drogą do usunięcia kaszaka jest zabieg chirurgiczny przeprowadzony przez specjalistę chirurga. Polega on na precyzyjnym, pionowym nacięciu naskórka (w znieczuleniu miejscowym), a następnie wyjęciu całej torbieli wraz z jej treścią i niewielkim marginesem tkankowym spod skóry (chirurg nie powinien nacinać torebki kaszaka, a dokładnie wypreparować go w całości). Następnie ranę zszywa się za pomocą kilku szwów, a wyciętą tkankę przekazuje do badania histopatologicznego.
Cała procedura trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. W zależności od lokalizacji zmiany, rekonwalescencja po usunięciu kaszaka trwa do kilku dni, lecz pacjent może powrócić do swoich codziennych zajęć od razu po zabiegu. W miejscu kaszaka może utworzyć się niewielka, praktycznie niewidoczna blizna.
Jak widać, kaszaki są powszechną zmianą, z którą zmaga się wiele pacjentów. Nie należy jednak ich usuwać samodzielnie, ponieważ może to doprowadzić do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym przewlekłego stanu zapalnego, powiększania się zmiany i w przyszłości także blizny.
Bibliografia:
- Kaszaki – przyczyny powstawania, leczenie. (b. d.). Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/277676,kaszaki-przyczyny-powstawania-leczenie
- Steatocystoma multiplex | DermNet. (b. d.). DermNet | Dermatology Resource. https://dermnetnz.org/topics/steatocystoma-multiplex
- Steatocystoma multiplex suppurativa: case report of a rarecondition. (b. d.). PubMed Central (PMC). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5324992/
