Jak wskazuje przyjęta definicja, rana przewlekła to stan, w którym gojenie nie następuje w ciągu 8 tygodni, mimo wdrożenia optymalnego leczenia. Jest to istotny problem w praktyce klinicznej. Przede wszystkim wiążą się z cierpieniem chorego, ale również sprawiają duże trudności w prawidłowym zaopatrzeniu. Sposób leczenia ran przewlekłych zależy od przyczyny ich powstania, ogólnego stanu chorego oraz szeregu innych czynników. Jak rozpoznać ranę przewlekłą? Jak zapobiegać pojawieniu się tego problemu?
Spis treści
-
- Rodzaje ran przewlekłych
- Rany przewlekłe – przyczyny
- Zapobieganie i leczenie ran przewlekłych
- Postępowanie w przypadku ran przewlekłych
Rodzaje ran przewlekłych
Do najczęściej występujących rodzajów ran przewlekłych należą:
- owrzodzenia żylne goleni,
- odleżyny,
- zespół stopy cukrzycowej,
- rany oparzeniowe.
- rany niedokrwienne (na przykład pochodzenia miażdżycowego),
- rany pochodzenia immunologicznego i hematologicznego,
- ropnie zgorzelinowe,
- rany związane z wrodzonymi malformacjami naczyniowymi.
Dodatkowo u pacjentów objętych opieką paliatywną pojawiają się rany przewlekłe spowodowane występowaniem chorób wyniszczających, związane z osłabieniem bariery skóry.
Co ważne, pod względem biochemicznym to, jakie są rany przewlekłe, charakteryzuje zaburzenie równowagi między procesem pozbywania się zniszczonej tkanki i stworzeniem nowej. Wyróżnia je przedłużona faza zapalna, czyli pierwszy etap gojenia, w której można zauważyć podniesienie poziomu proteaz i obniżenie aktywności czynnika wzrostu. To z kolei skutkuje przedłużonymi procesami destrukcyjnymi.
Rany przewlekłe – przyczyny
Gojenie rany to bardzo złożony proces, który przebiega wieloetapowo. W jego trakcie rana narażona jest na działanie czynników zewnętrznych, co stwarza duże ryzyko zakażenia. Do szczególnie narażonych na nie ran należą te, które zostały zbyt późno zaopatrzone chirurgicznie, zanieczyszczone, odleżyny i oparzenia.
W większości przypadków zakażenie rany spowodowane jest przez florę bakteryjną chorego, jednak może być spowodowane także stosowaniem niejałowych narzędzi do jej zaopatrzenia, zabrudzeniem lub niedochowaniem koniecznych procedur przez personel medyczny.
Oprócz zakażeń istnieje wiele innych czynników wpływających negatywnie na proces gojenia się ran. Należy wśród nich wymienić:
- niską temperaturę (jej optymalna wartość dla gojenia się ran to około 30°C,
- niedotlenienie rany spowodowane innymi schorzeniami i czynnikami ogólnoustrojowymi, a także obecnością martwicy lub zbyt ciasnych opatrunków,
- cukrzyca i otyłość,
- stany nadkrzepliwości powodujące zatorowość w minikrążeniu skóry, prowadzącą do miejscowego niedokrwienia,
- przewlekła niewydolność nerek i wątroby,
- niedobór witaminy C lub E,
- stosowanie leków cytotoksycznych,
- napromieniowanie promieniami RTG do 7 dni przed powstaniem rany.
Zapobieganie i leczenie ran przewlekłych
Odpowiednia profilaktyka jest kluczowa dla zapobiegania powstawania ran przewlekłych. Co to oznacza w praktyce?
Konieczna jest prawidłowa pielęgnacja rany, poprzedzona określeniem jej rodzaju. Bardzo istotnym elementem leczenia jest przepłukiwanie i odkażanie rany. Co ważne, należy w tym celu stosować nowoczesne preparaty, które wykazują nie tylko działanie bakteriobójcze, ale i są bezpieczne dla tkanek. Nie należy wykorzystywać spirytusu, jodyny czy wody utlenionej – niszczą one obecną w ranie ziarninę i budujący się naskórek.
Niezbędne jest także stosowanie odpowiedniego opatrunku. Często stosuje się przy tym preparaty, które dodatkowo zabezpieczają ranę i przyspieszają gojenie, najczęściej w formie żelu, maści lub w sprayu.
Proces gojenia najlepiej zachodzi w wilgotnym środowisku. Ułatwia to przebieg fizjologicznych procesów oczyszczania oraz regeneracji. W tym celu obecnie zakłada się specjalne opatrunki, które należy regularnie zmieniać.
Postępowanie w przypadku ran przewlekłych
Opisane postępowanie powinno mieć miejsce niezależnie od tego, czy ma się do czynienia z raną ostrą, czy też jest to rana przewlekła. Wspomaganie procesu gojenia i stworzenie odpowiednich ku temu warunków odbywa się w obu przypadkach bardzo podobnie.
W przypadku ran przewlekłych konieczne jest również wdrożenie leczenia kierunkowego, mającego na celu wyeliminowanie choroby zasadniczej. Stosuje się także farmakoterapię – podaje się leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, a w razie potrzeby także przeciwkrzepliwe i antybiotyki. W niektórych sytuacjach konieczne jest także leczenie inwazyjne, takie jak np. udrażnianie naczyń krwionośnych.
Bardzo ważne jest również usuwanie tkanek martwiczych, czyszczenie owrzodzeń oraz kontrola bakteriologiczna. W niektórych przypadkach konieczne jest także wykonywanie przeszczepów skórnych oraz skórno-mięśniowych, a także chirurgiczne usuwanie blizn dokonywane we współpracy chirurgów oraz dermatologów – zajmują się tym między innymi specjaliści z gabinetu Vitabene.
Postępy w gojeniu rany przewlekłej muszą być na bieżąco monitorowane. Proces leczenia powinien przebiegać równolegle z edukacją pacjenta oraz jego rodziny. Dzięki temu możliwe jest zaopatrzenie i wyleczenie rany, nawet w bardzo zaawansowanych przypadkach.
Źródła:
- S. Dąbrowiecki, Fizjologia i patofizjologia procesu gojenia się ran, Katedra Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej Akademii Medycznej w Bydgoszczy, wyd. Via Medica;
- K. Skórkowska-Telichowska i in., Leczenie ran przewlekłych, Leczenie ran przewlekłych: fizjologia i patologia przewlekle niegojących się owrzodzeń oraz sposoby ich miejscowego leczenia w świetle współczesnej wiedzy medycznej, 1.07.2012;
