Stopa Charcota, znana również jako neuroartoparia lub artoparia Charcota, to przewlekła, postępująca choroba, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia kości i stawów w obrębie stopy. Może towarzyszyć różnym schorzeniom ogólnoustrojowym. Najczęściej jednak stanowi powikłanie zespołu stopy cukrzycowej. Brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do destrukcji kości, czego konsekwencją może być deformacja i utrata funkcji podporowych stopy, a nawet konieczność jej amputacji.
Co to jest stopa Charcota?
Stopa Charcota jest chorobą rozwijającą się głównie w obrębie stóp oraz stawów skokowych. Charakteryzuje się powstawaniem rozległych stanów zapalnych, prowadzących do destrukcji tkanek miękkich oraz kości. Uszkodzeniu ulegają również nerwy, co skutkuje różnego rodzaju zaburzeniami czucia.
Objęta procesem chorobowym stopa staje się również bardziej podatna na urazy; nawet te stosunkowo niewielkie mogą skutkować przemieszczeniami kości oraz struktur stawowych.
Stopa Charcota – przyczyny
Stopa Charcota to problem, który najczęściej dotyka osoby cierpiące na cukrzycę. W większości przypadków objawy pojawiają się u pacjentów po 30. roku życia, zazwyczaj kilka lat po rozpoznaniu podstawowej choroby. Jednocześnie stopa Charcota bywa powikłaniem innych przewlekłych schorzeń; może być też konsekwencją długotrwałego nadużywania alkoholu.
Bezpośrednią przyczyną stopy Charcota są zaburzenia tzw. obrotu kostnego. Mianem tym określa się bilans procesów resorpcji i regeneracji tkanki kostnej. Do degeneracji kości może dochodzić na skutek fizjologicznych procesów związanych np. z wiekiem bądź zmian patologicznych.
Objawy choroby
Wyróżnia się dwa etapy przebiegu choroby – ostry oraz przewlekły. Charakterystyczne objawy pojawiające się w stanie ostrym, od którego zaczyna się stopa Charcota, to przede wszystkim:
- obrzęk stopy,
- podwyższona ciepłota tkanek,
- resorpcja kości będąca wynikiem przekrwienia tkanek,
- osteoliza i osteopenia,
- osłabienie więzadeł,
- zmiana ustawienia stopy,
- obecność nadżerek w obrębie chrząstek kości,
- patologiczne zwiększenie ruchomości stawów,
- uszkodzenia i przemieszczenie kości,
- krwotoki do tkanek otaczających staw,
- zaburzenia czucia – w tym brak dolegliwości bólowych.
Stan przewlekły nazywany jest także okresem rekonstrukcji. W tym stadium dochodzi do przewagi procesów naprawczych. Formują się nowe struktury kostne, a duże fragmenty uszkodzonych kości mogą się ze sobą łączyć; rośnie także ich gęstość. Można wówczas zaobserwować zmniejszenie ruchomości stawów oraz utrwalenie deformacji powstałych w ostrej fazie choroby.
Nierozpoznany lub nieodpowiednio leczony stan ostry z czasem przechodzi w stan przewlekły. Na tym etapie stopa często ulega znacznej deformacji, a nawet całkowicie stracić funkcję podporową, co może być wskazaniem do amputacji.
Stopa Charcota – diagnostyka i leczenie
Skuteczne leczenie choroby i zapobieganie trwałej deformacji kończyny wymaga wczesnego postawienia rozpoznania. To duże wyzwanie dla specjalistów; objawy stopy Charcota są bowiem bardzo podobne, co w przypadku takich schorzeń jak zapalenie kości, stawów lub tkanek miękkich, zapalenie żył głębokich czy zmian pourazowych.
W zlokalizowanej w Warszawie poradni chirurgicznej Vitabene diagnostyka obejmuje:
- ocenę kliniczną – specjalista zwraca tutaj szczególną uwagę na objawy przypominające stan zapalny,
- badanie czucia – sprawdzana jest reakcja na ból, dotyk, wibrację i temperaturę; ważna jest również ocena odruchów,
- badania obrazowe – RTG w kilku projekcjach, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa, scyntygrafia kości,
- badanie przepływu skórnego przy pomocy miernika dopplerowskiego.
Stosowane metody leczenia oraz jego przebieg zależą przede wszystkim od etapu choroby oraz stopnia jej zaawansowania, a także obecności ewentualnych powikłań. Po rozpoznaniu stopy Charcota w pierwszej kolejności wdrażane jest leczenie zachowawcze, mające na celu hamowanie rozwoju schorzenia, zapobieganie powikłaniom oraz przywrócenie prawidłowego funkcjonowania stopy. W tym celu stosuje się różnego rodzaju stabilizatory, aparaty odciążające oraz specjalistyczne obuwie.
W niektórych przypadkach koniecznością są zabiegi chirurgiczne, mające na celu poprawę stabilności stawów, usunięcie deformacji w obrębie kości, a także przywrócenie stopie anatomicznego kształtu. W niektórych przypadkach leczenie operacyjne obejmuje także korektę ustawienia stawów, usunięcie owrzodzeń oraz wypełnianie ubytków tkanki kostnej.
Istotnym elementem terapii jest leczenie owrzodzeń; dobre efekty przynosi stosowanie czynników wzrostu pozyskiwanych z krwi pobranej wcześniej od pacjenta. Czasem konieczne są także przeszczepy skóry.
W niektórych przypadkach leczenie nie przynosi oczekiwanych efektów, a stan pacjenta ulega pogorszeniu. Dodatkowo owrzodzenia mogą się nie goić, a pojawiające się zgorzele stwarzają ryzyko zakażenia ogólnoustrojowego. Są to główne wskazania do amputacji. Początkowo usuwane są pojedyncze palce u stopy. Jeśli rozwój choroby nie zostanie zahamowany, konieczna może być amputacja całej stopy. Wczesna diagnostyka i podjęcie leczenia zachowawczego pozwalają jednak skutecznie zapobiegać takiemu scenariuszowi.
Bibliografia:
- T. Koblik, J. Sieradzki, J. Friedlein, A. Ewy-Skalska, Neuroartropatia Charcota – dlaczego tak często przeoczane schorzenie?, Via Medica 2003, dost. 20.11.2023;
- A. Kamińska, A. Bronisz, M. Kamiński, R. Junik, Cukrzycowa neuroartropatia Charcota, Kujawsko-pomorska Biblioteka Cyfrowa, dost. 20.11.2023;
