Co to jest zespół pasma biodrowo-piszczelowego – przyczyny i diagnostyka

Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS) jest dość często występującą dolegliwością u osób aktywnych fizycznie, mającą podłoże przeciążeniowe. Charakterystycznym symptomem jest zlokalizowany po bocznej stronie stawu kolanowego ból, pojawiający się przede wszystkim w czasie wysiłku. ITBS jest problemem, który można skutecznie leczyć, pod warunkiem szybkiego postawienia trafnego rozpoznania. Co to jest zespół pasma biodrowo-piszczelowego i jaką rolę przy ITBS pełni diagnostyka USG?

Zespół pasma biodrowo-piszczelowego – co to jest?

Mianem pasma biodrowo-piszczelowego określa się przypominającą taśmę część powięzi, która przebiega od grzebienia kości biodrowej po kość piszczelową. W trakcie ruchów takich jak chodzenie czy bieganie jego dolna część przesuwa się swobodnie nad nadkłykciem kości udowej.

W górnej części struktura ta łączy się ze ścięgnem mięśnia naprężacza powięzi szerokiej oraz mięśnia pośladkowego wielkiego. Zdarza się, że ten ostatni nie stabilizuje dostatecznie miednicy, przez co obywa mięśnie pracują intensywniej, niż zazwyczaj. W rezultacie zwiększa się napięcie pasma biodrowo-piszczelowego, które dociska położoną pod nim tkankę łączną. To z kolei sprawia, że jego naturalne przemieszczanie się powoduje ból oraz wywołuje stan zapalny.

ITBS – przyczyny

ITBS jest problemem, który zazwyczaj dotyka osoby uprawiające sporty wiążące się z koniecznością częstego wykonywania przysiadów lub powtarzalnych zgięć i wyprostów kolan ze zwiększonym obciążeniem. Rozpoznaje się go przede wszystkim u biegaczy i kolarzy – zarówno zawodowców, jak i amatorów.

Najczęstsze przyczyny zespołu pasma biodrowo-piszczelowego to błędy i nieprawidłowe nawyki treningowe:

• przetrenowanie i zaniedbywanie regeneracji,
• częste zmiany intensywności treningów,
• zbyt szybkie wydłużanie pokonywanych dystansów,
• nieprawidłowa technika biegu.

Istnieje również szereg innych czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia objawów zespołu pasma biodrowo-piszczelowego. Zalicza się do nich przede wszystkim:

• koślawe ustawienie lub szpotawość kolan,
• płaskostopie,
• nadmierna pronacja stopy,
• różnice w długości kończyn i asymetrie w ustawieniu miednicy,
• osłabienie mięśni odwodzicieli uda (zwłaszcza mięśnia pośladkowego średniego),
• dysbalans między różnymi grupami mięśni (nadmierne wzmocnienie jednych przy osłabieniu drugich).

Objawy zespołu pasma biodrowo-piszczelowego

Głównym i najbardziej charakterystycznym objawem zespołu pasma biodrowo-piszczelowego jest odczuwany w bocznej części stawu kolanowego ostry, piekący ból. Początkowo pojawia się podczas wysiłku i ustępuje w okresach spoczynku, jednak z czasem może nabrać przewlekłego charakteru lub pojawiać się przy zginaniu kolan np. podczas chodzenia po schodach.

Ból jest szczególnie silny podczas zginania kolana pod kątem 20-30 stopni, gdy poszczególne struktury najmocniej się o siebie ocierają. W wielu przypadkach promieniuje on poniżej kolana, do przednio-bocznej powierzchni goleni, jak również wyżej, na udo.

Pacjenci z ITBS często skarżą się też na uczucie mrowienia, przeskakiwania lub „chrupania” w bocznej okolicy kolana, a także obrzęk okolicznych tkanek.

Diagnostyka zespołu pasma biodrowo-piszczelowego

W przypadku zaobserwowania wymienionych wyżej objawów należy bezwzględnie zaprzestać aktywności mogących prowadzić do ich nasilenia (biegu, jazdy na rowerze). Doraźnie można stosować leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. ibuprofen, diklofenak) oraz chłodne okłady. Niezbędne jest jednak bezzwłoczne udanie się do poradni, w której przyjmuje naprawdę kompetentny specjalista, np. doświadczony ortopeda w Warszawie w gabinecie Vitabene.

Postawienie rozpoznania w wielu przypadkach możliwe jest już na podstawie dokładnego wywiadu oraz badania klinicznego, które w przypadku podejrzenia zespołu pasma biodrowo-piszczelowego obejmuje m.in. testy Obera, Renne’a i Noble’a. Często wykonuje się też badania obrazowe, np. z użyciem ultrasonografu.

W przypadku zespołu pasma biodrowo-piszczelowego USG stawów i okolicznych struktur ma na celu nie tyle potwierdzenie diagnozy, co przede wszystkim wykluczenie innych schorzeń i urazów, które mogą dawać podobne symptomy. Są to przede wszystkim złamania zmęczeniowe, zespół rzepkowo-udowy czy uszkodzenie łąkotki. Z tego powodu diagnostyka USG w zespole pasma biodrowo-piszczelowego powinna być przeprowadzana przez naprawdę doświadczonego lekarza. Prawidłowe rozpoznanie stanowi bowiem podstawę skutecznego leczenia zachowawczego, którego szybkie wdrożenie w wielu przypadkach pozwala uniknąć zabiegu operacyjnego i związanej z tym długiej rehabilitacji.

Bibliografia:

1. Lek. K. Stępień, Zespół pasma biodrowo-piszczelowego, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 25.08.2021, dost. 26.10.2022.
2. K. Radlak, Kolano biegacza (zespół pasma biodrowo-piszczelowego), Portal Fizjoterapeuty, 10.04.2014, akt. 20.01.2022, dost. 26.10.2022.

3. Góźdź, ITBS – zespół pasma biodrowo piszczelowego, Wylecz.to, 9.10.2015, dost. 26.10.2022.