Odleżyna to miejscowa martwica skóry oraz głębiej położonych struktur, która powstaje na skutek długotrwałego ucisku. To powoduje niedokrwienie tkanek, a co za tym idzie, ich niedotlenienie. Powstawanie odleżyn wiąże się też z ogólnym stanem pacjenta i jakością opieki. Pacjenci ciężko chorzy, leżący mający niewydolność krążenia, pacjenci po udarze i w wielu innych ciężkich stanach są narażeni na powstawanie odleżyn. Niewystarczająca opieka i profilaktyka przeciwodleżynowa jest też często skutkiem powstania odleżyn. Zmiany te początkowo dotyczą skóry, by później penetrować warstwę podskórną, a w zaawansowanych przypadkach także mięśnie i kości. Odleżyny to problem, który niewątpliwie jest źródłem cierpienia i stresu u chorego. Czy odleżyny są niebezpieczne dla zdrowia i życia? Jakie niosą ze sobą ryzyko i dlaczego skuteczne leczenie jest tak ważne?
Spis treści
Dlaczego powstają odleżyny?
Odleżyny powstają u osób leżących i unieruchomionych na skutek oddziaływania sił mechanicznych takich jak ucisk i tarcie. Ich rozwojowi sprzyja także wilgoć i maceracja tkanek oraz niska jakość opieki nad chorym unieruchomionym.
Ocena ryzyka rozwoju odleżyn może opierać się o jedną z kilku skali, np. Norton, Waterlow lub Bradena. Pozwalają one na określenie, którzy z pacjentów są szczególnie narażeni na powstanie problemu. Opierają się na czynnikach ryzyka odleżyn, takich jak ogólny stan pacjenta, jego odżywienie, stan skóry, czynniki neurologiczne itp.
Więcej na temat mechanizmów powstawania odleżyn przeczytasz w tym artykule.
Skutki wystąpienia odleżyn
Odleżyny znacznie wydłużają czas powrotu pacjenta do zdrowia. Stanowią nie tylko źródło bólu oraz dyskomfortu – obniżone zostaje również poczucie własnej wartości pacjenta oraz wiara w skuteczność leczenia spowodowana pojawieniem się dodatkowych dolegliwości.
To, czy odleżyny są groźne, zależy przede wszystkim od stopnia nasilenia problemu. Długotrwały ucisk powoduje zaburzenia krążenia krwi w danym miejscu. To z kolei prowadzi do niedotlenienia tkanek, czego skutkiem jest postępująca martwica.
W przypadku początkowych stadiów rozwoju odleżyn (II stopień wg skali Torrance’a) można zaobserwować sączące zmiany na skórze, takie jak nadżerki czy pęcherze. Często towarzyszy im miejscowy obrzęk i zaburzenia mikrokrążenia. Podobnie jak w przypadku innych urazów czy oparzeń, w których występują tego typu problemy, pacjenci są bardziej narażeni na rozwój zakażeń – sączenie się płynów fizjologicznych i niedokrwienie to doskonałe warunki dla rozwoju bakterii. Dlatego już na tym etapie obserwuje się stany zapalne. Pojawia się także proces zakrzepowy w niewielkich naczyniach krwionośnych, który dodatkowo utrudnia gojenie się rany przez utrudniony dostęp tlenu i składników odżywczych do zmienionych tkanek.
W III stadium rozwoju odleżyn wg skali Torrance’a w dnie rany (obejmującej całą grubość skóry i tkankę podskórną) można zauważyć czerwoną ziarninę oraz żółte masy rozpadających się tkanek, tj. zmiany martwicze.
W bardziej zaawansowanych stadiach mogą one obejmować nie tylko skórę i tkankę podskórną, ale także powięzi i mięśnie. W skrajnych przypadkach martwica zajmuje także kości i stawy, prowadząc do powstania głęboko drążących jam oraz przetok. Dno rany w takiej sytuacji zawiera martwicze masy o charakterystycznym czarnym kolorze.
Czy odleżyny są niebezpieczne?
Przy nieodpowiedniej pielęgnacji odleżyny (lub jej braku) istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych powikłań. Są to na przykład choroby związane z odleżynami albo inne dolegliwości. Bardzo często pojawia się odwodnienie izotoniczne będące skutkiem ucieczki płynów ustrojowych do dotkniętych urazem tkanek, a także idące za tym zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Dochodzi również do zakażenia ran prowadzącego do powstania ropni. Bywają one źródłem bakteriemii oraz zapalenia kości, szpiku kostnego, stawów, a w konsekwencji sepsy (posocznicy). To z kolei są stany bezpośrednio zagrażające życiu chorego.
Ryzyko związane z odleżynami jest tym większe, że w przypadku przewlekłych zmian skórnych wiele osób zostaje poddanych prewencyjnej antybiotykoterapii. Jest to czynnik, który sprawia, że odleżyna może stać się rezerwuarem lekoopornych drobnoustrojów i sprawić, że leczenie będzie jeszcze trudniejsze.
Z uwagi na znaczne zmniejszenie komfortu życia chorego oraz bycie potencjalnym źródłem zakażenia konieczne jest stosowanie metod, które nie tylko pozwolą na skuteczne leczenie odleżyn. Ważne jest zapobieganie pojawieniu się problemu, na co należy zwrócić szczególną uwagę u pacjentów, którzy uzyskali wysoki wynik w skali ryzyka odleżyn.
Skuteczne leczenie odleżyn w Vitabene
Odleżyny to bardzo złożone problemy, których leczenie musi być prowadzone wielotorowo. Najwyższą skuteczność wykazuje połączenie różnego rodzaju zabiegów wspomagających gojenie się ran. Należą do nich m.in. stosowanie specjalistycznych opatrunków w tym vacuterapia oraz metody chirurgiczne stosowane w gabinecie Vitabene. Polegają zazwyczaj na wycinaniu brzegów rany – usunięcie zmienionej chorobowo tkanki znacznie przyspiesza gojenie, dzięki czemu jest skuteczną metodą leczenia.
Bibliografia:
- P. Cichon, Problem powstawania i leczenia ran oraz odleżyn u chorych leczonych onkologicznie, serwis Onkonet.pl, (dost. 20.12.2021);
- M. Sopata, Profilaktyka i sposoby leczenia odleżyn przy zastosowaniu „kolorowego” systemu klasyfikacji, Nowa Medycyna 1/2000, Wydawnictwo Borgis (dost. 20.12.2021);
- P. Wysokiński, K. Świeszczak, Odleżyny jako istotny problem w opiece i rehabilitacji pacjenta unieruchomionego, Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii im. prof. Kazimiery Milanowskiej, wydział zamiejscowy w Szczecinie, Szczecin 2016;
- Andruszkiewicz A., Profilaktyka powikłań u pacjentów długotrwale unieruchomionych (w:) Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K., Podstawy pielęgniarstwa, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004;
- I. Idasiak-Piechocka, Odwodnienie – patofizjologia i klinika, Forum Nefrologiczne 2012, tom 5, nr 1, 73–78, wydawnictwo Via Medica;